Anormal Makineler 1.Bölüm – Akinetopsia

24 Şub Anormal Makineler 1.Bölüm – Akinetopsia

Ekim 1978’de Münih’te bir hastaneye 43 yaşında bir kadın baş dönmesi, aşırı baş ağrısı ve kusma şikayetleriyle gelir. Yapılan testlerde, inme sonucu beyninde her iki tarafta da oksipital ve temporal lobların arasındaki sınırda hasar meydana geldiği görülür. İnme az çok sıkıntısız atlatılmış ama ufak bir iz bırakmış: artık nesneleri hareket halindeyken göremiyormuş.

“Nası yani?” dediğinizi duyar gibiyim zira ben ilk karşılaştığımda bu tepkiyi vermiştim. Her gün hiç farkına bile varmadığımız bir özelliğin olmayabileceğini duyunca şaşırıyor insan. Dışarıda sürekli akan bir hayat var ve sen sadece kesitler halinde görüyorsun.

Bugün Akinetopsia diye bilinen bu hastalık hakkında bilinenlerin çoğunu LM olarak bilinen bu ablaya borçluyuz. Burada -kine-, Yunanca hareket demektir (kinetikten de biliyoruz), topsia da görmek demek, A- ön eki de tersleme yada yoklama manasında kullanılıyor (normal-anormal gibi) yani kısaca birleştirirsek Akinetopsia çok nadir görülen hareketli nesneleri görememe hastalığıdır, daha doğrusu hareket eden nesneleri kısa kesitler halinde görme durumudur.

LM dünyayı kesit kesit resimler şeklinde gördüğünü söylüyor. Söylüyor diyorum çünkü nasıl bir tecrübe yaşadığını sadece tahmin edebiliriz. 1983’de doktor Joseph Zihl tarafından tedavi ediliyor ve yine onun aracılığıyla tıp dünyasına tanıtılıyor.

LM’nin en çok korktuğu şey karşıdan karşıya geçmek. Nedenini tahmin etmek çok zor değil, arabalar ilk önce uzakta görünüyor sonra bir bakıyor hoop yanı başındalar. Aynı şekilde bardağa bir şeyler doldurmak da LM için zor olan işlerden. Bardak ilk önce boş gibi gözüküyor hareketi algılayamadığı için ve kesit kesit gördüğü için sonra bir bakıyor taşmış.

Görsel sistemin diğer herhangi bir özelliğinde bir sıkıntı yok. Renkler, boyut, mekan, nesneleri tanımlayabiliyor, uzaklıklarını bile normal olarak kestirebiliyor ama hareketleri yok, bir yaprağın kıpırdayışını seyredememek acı verici olsa gerek, gerçi fantezi yapmanın anlamı yok muhtemelen bir yaprağın kıpırdayışını seyretmek en son özleyeceği şeydir. Mesela LM birkaç kişiyle aynı odada kaldığında da tedirgin oluyor, çünkü insanları bir biyerde görüyor sonra bir bakıyor başka bir yerde beliriyorlar. Ne yazık ki hastalığın kesin bir tedavisi yok. LM de belli bir noktaya uzun bakmamak ve sesleri daha çok kullanmak gibi kendince stratejiler geliştirmiş.

Benzer bir diğer hasta da Pelak ve Hoyt’un 2005te tanımladığı, 2003te kafatası hasar gören 60 yaşında bir avcı. Kendisine doğru koşan köpeği göremediği ve avına silah doğrulttuğunda avının yerinde çoktan yeller estiği için avı bırakmış. Kalabalıkta eşini takip etmekte zorluk çekiyormuş. Grup muhabbetlerinde de kimin konuştuğunu takip etmekte zorlanıyormuş.

Akinetopsia demin de dediğim gibi çok nadir görülen bir hastalıktır ve iki hastanın da birebir aynı noktalarının hasar görme ihtimali de oldukça düşüktür bu yüzden sonuçlar kişiden kişiye farklılık gösterebilir diğer bütün sinirsel hastalıklarda olduğu gibi ama yine de Akinetopsia hastalarında ortak olarak gözlemlenen davranışlar vardır: genellikle aşırı baş ağrısından şikayet ederler, arabalardan korkarlar çünkü bir orada bir yanında bitiveriyor, köpeklerden korkarlar çünkü ne zaman ne yapacakları belli olmuyor, ayrıca muhabbeti takip etmekte de zorlanırlar çünkü ağız hareketi ve duyulan kelime tutarsızdır bir de film falan izleyemezler bunun nedenini tahmin etmek zor değil herhalde.

Akinetopsia hastalarında hasar gören bölge görsel sistemde de gördüğümüz MT (Middle Temporal) olarak da bilinen V5 bölgesidir. V5in hareketi algılamada önemli rol oynadığı maymunlar üzerinde yapılan çalışmalarla da gözlemlenmiştir. Ayrıca insanlarda V5in fonksiyonunu yerine getirmesinin Transcranial Magnetic Stimulation (manyetik olarak belli bölgedeki sinir hücrelerinin uyarılması) yöntemiyle manyetik olarak engellenmesinin geçici Akinetopsia’ya sebep olduğu gözlemlenmiş.

Aşağıdaki videoda Akinetopsianın ne olduğu anlatılıyor, yukarıda yazanlara benzer şeyler söyleniyor. 2.09’dan sonraki görüntülerde Akinetopsia hastalarının dış dünyayı nasıl gördükleri anlatılmaya çalışılmış.

REFERANSLAR & İLERİ OKUMALAR:

[1] Anna Brooks, Ricky Van Der Zwan, Manuel Mercier, Olaf Blanke. 2009.Visual Neuropsychology. Encyclopedia of Neuroscience

[2] Peter Ludlow, Yujin Nagasawa, Daniel Stoljar. There Is Something About Mary. MIT.

[3] Matthew Rizzo, Mark Nawrot, Josef Zihl
. Motion And Shape Perception In Cerebral Akinetopsia. Brain, Oct 1995.

[4] S. Zeki, Department Of Anatomy And Developmental Biology, University College London. Cerebral Akinetopsia. Brain, 1991.

[5] Donald D. Hoffman. Interaction Of Color And Motion. University Of California, Irvine, California